Bir (Hatta bir kac) maddi hatayi duzeltelim izninizle...
Cunhuriyet rejiminin ilk kurdugu fabrika, bira fabrikasi degildir. Cumhuriyet rejiminin kurdugu bira fabrikasinin yeri de, Istanbul degil, Ankara'dir. Mustafa Kemal'in verdigi emirle, Ankara'da, Ataturk Orman Ciftligi'nde (O zamanki adiyla sadece "Ciftlik") 1934 yilinda kurulmustur.
Mustafa Kemal, aslinda, bu fabrikanin kurulusunu Ciftligin tesis edildigi 1925 yilindan beri, ciftlikte uretilmeye baslanan arpanin verimli bir sekilde degerlendirilmesi icin arzu etmekle birlikte, Bu arzusunu 1932 yilina kadar, BUROKRASININ DIRENISI nedeniyle, gerceklestirememistir. 1926 yilinda, tesis edilmeye baslanan ve her sektorde bir tekel olusturulmasina dayali "Inhisarlar (Tekeller) ekonomik sistemi" ile 730 sayili Kanun ile Mesrubat Inhisari verilen, Bomonti-Nektar ve Bira Sirketi'ne verilen imtiyaz hakki dolayisi ile bu fabrikanin kurulusu ancak 1934 yilinda mumkun olabilmistir.
Bu gecikmenin gercek sebebi, aslinda inhisarlar sisteminin mahzurlarindan sadece bir tanesi olan, sanayii'nin, burokrasi ile rusvet ve yolsuzluk iliskilerine girmesi nedeni ile, o donemde, idarede cok ust duzey bir ismin, kardesinin Bomonti-Nektar ve Bira'nin danisman sifati ile yonetim kurulu uyesi olmasidir. Burokratik direnisin altindaki gercek neden de budur. Ornegin, Ankara Bira Fabrikasi icin, makineler ithal edilmis olmasina ragmen, yaklasik 1.5 yil gumrukte kalmis ve Tarim Bakanligi tarafindan gumrukten cekilmemistir. Mustafa Kemal olayin ardindaki gercek nedeni ogrendikten sonra, bu durum o kisinin koltugundan olmasinin nedenlerinden biri olmustur. (Bu konuyu SSF zamaninda detaylica yazdigimdan, detaylara girmiyorum.)
Osmanli doneminde, en buyugu malt uretimi de yapan, Bomonti bira fabrikasi olmakla birlikte, Istanbul, Selanik, Izmir, Aydin, Beyrut, Ruscuk'da, irili ufakli bir cok bira ve alkollu icecek uretim tesisi bulunmaktadir. Bu konuda, cok eksigi bulunmasina, ozellikle, bu konudaki kaynaklarin genel hastaligi olan, sadece bugunku sinirlarimiz dahiline odaklanmis olmasina ragmen, derli toplu bir calisma icin bakiniz :
https://tr.scribd.com/doc/291930531/5/Buyukdere-Nektar-ve-Bira-Fabrikas%C4%B1-1890 (Sayfa 63'den itibaren)
Dolayisi ile, Osmanli Imparatorlugu'nun sadece Musluman teb'asinin bulunmadigi, gayrimuslim teb'anin da bulundugu, gayrimuslimlere, muskirat istihsali (Alkollu icecekler uretimi) herhangi bir yasak bulunmadigi gibi, devletin bu isten vergi aldigi akildan cikarilmamalidir.
